کارکرد قرارداد اختیار معامله صندوق طلا چیست؟ برای پاسخ به این سوال با یک مثال آغاز می‌کنم؛ فرض کنید فردی دارنده ۱۰ هزار واحد سرمایه‌گذاری صندوق طلا بوده و قیمت هر واحد این صندوق هم اکنون ۲ هزار و ۴۰۰ تومان است.

این شخص طبق تحلیل خود، پیش‌بینی کاهش قیمت طلا را تا سه ماه آینده دارد و فکر می‎‌کند کاهش قیمت طلا، منجر به کاهش خالص ارزش دارایی های صندوق (NAV) می‎شود و در نتیجه، قیمت واحدهای این صندوق کاهش می‌یابد.

این فرد می‌‎تواند با اخذ ۱۰ موقعیت خرید در قرارداد اختیار فروش (Put Option)، با قیمت اعمال ۲ هزار و ۵۰۰ تومان برای سررسید سه ماه آینده، ریسک کاهش قیمت طلا را پوشش دهد. باید بدانیم که اندازه قرارداد اختیار، یک‌هزار واحد صندوق طلاست، برای همین فرد سرمایه گذار برای پوشش ریسک ۱۰ هزار واحد خود، باید ۱۰ موقعیت اخذ کند.
فرض کنید او برای اخذ ۱۰ موقعیت خرید put، مبلغی در حدود یک میلیون تومان پرداخت می‎کند. با توجه به اندازه قرارداد، برای اخذ هر موقعیت (یعنی برای هر یک‌هزار واحد صندوق) ۱۰۰ هزار تومان هزینه می‎کند، این مبلغ هزینه‎ای است که او برای پوشش ریسک انجام می‎دهد. به عبارت ساده تر او با پرداخت یک میلیون تومان، حق فروش واحدهای صندوق را به قیمت ۲ هزار و ۵۰۰ تومان خواهد داشت، یعنی دارایی ۲۴ میلیون تومانی خود را در قیمت ۲۵ میلیون تومان تثبیت می‎‌کند.

حال اگر در سه ماه آینده طبق پیش بینی فرد، شاهد کاهش ارزش واحدهای صندوق باشیم، مثلا قیمت واحدها به ۲هزار و ۱۰۰ تومان برسد، این فرد می‌تواند دارایی خود را به جای ارزش ذاتی ۲۱ میلیون تومانی، به قیمت اعمال، یعنی همان ۲۵ میلیون تومان به فروش برساند؛ یعنی دارایی خود را ۴ میلیون تومان بیشتر از ارزش ذاتی خواهد فروخت. البته همان طور که ذکر شد، فرد برای پوشش ریسک خود، یک میلیون تومان هزینه کرده است، لذا خالص سود او از بابت این معامله ۳ میلیون تومان است.

حتی اگر در سه ماه آینده شاهد ثبات قیمت واحدهای صندوق در ۲ هزار و باشیم نیز، همچنان فرد می‎تواند دارایی خود را در سررسید به قیمت ۲۵ میلیون تومان به فروش برساند. با توجه به هزینه یک میلیون تومانی که برای خرید این اختیار انجام داده است، هنوز ضرری از بابت این معامله متحمل نشده است.
در صورتی که برخلاف پیش بینی وی، ارزش هر واحد صندوق به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یابد و مثلا به ۲ هزار و ۷۰۰ تومان برسد، بدیهی است او نیازی به فروش دارایی خود به قیمت اعمال ۲ هزار و ۵۰۰ تومانی ندارد، چرا که این فرد می‎‌تواند در بازار، دارایی خود را به قیمت ۲۷ میلیون تومان بفروشد. در هر صورت حداکثر ضرر او از بابت معامله قرارداد اختیار، پرداخت یک میلیون تومان هزینه خرید اختیار خواهد بود.

در پایان لازم به ذکر است که بورس کالای ایران به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه با تمرکز بر ایجاد ابزارهای معاملاتی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا توانسته بازار مشتقات کالایی را با موفقیت بر روی دارایی‌های مختلف پیاده سازی کند. قراردادهای فعال در بازار مشتقات بورس کالا شامل قراردادهای آتی بر روی دارایی‌های زعفران نگین، نقره، واحدهای صندوق طلا و شمش طلای خام و قراردادهای اختیار معامله بر پایه دارایی های سکه طلا و قراردادهای آتی صندوق طلا است.

افزون بر این موارد، قرارداد جدیدی که در اولین روز مرداد به بازار مشتقات اضافه خواهد شد، قرارداد اختیار معامله بر روی واحدهای سرمایه‌گذاری یک صندوق طلا است.

آناهیتا فولادی فر-رییس اداره توسعه دارایی های پایه بورس کالای ایران